URLOPY SZKOLENIOWE

Podjęcie nauki z własnej inicjatywy, czyli bez skierowania od pracodawcy, stawia pracownika w mniej korzystnym położeniu, gdyż nie nabywa on uprawnień przysługujących tzw. pracownikom skierowanym. Od tego, jaki jest status konkretnego pracownika, zależy więc, czy może liczyć na płatny urlop szkoleniowy, czy musi występować do pracodawcy o udzielenie urlopu bezpłatnego lub o zwolnienie z części dnia pracy bez prawa do wynagrodzenia. Ze skierowaniem - płatny urlop szkoleniowy
Jak już wspomniano, w najlepszej sytuacji jest pracownik, który podejmuje naukę na podstawie skierowania od pracodawcy. Przysługuje mu bowiem płatny urlop szkoleniowy. Warunki, na jakich jest on pracownikowi udzielany, zależą od tego, czy pracownik podejmuje kształcenie w formach szkolnych czy też w formach pozaszkolnych.
Wymiar urlopu szkoleniowego zależy od poziomu szkoły (ponadpodstawowa, wyższa) oraz od trybu, w jakim nauka ta się odbywa (zaoczny, wieczorowy lub mieszany).

Nauka w szkołach ponadpodstawowych
Pracownikom uczącym się w szkołach ponadpodstawowych wszystkich typów na podstawie skierowania od pracodawcy przysługuje:

jeśli uczą się w szkołach wieczorowych:
płatny urlop szkoleniowy w wymiarze 6 dni roboczych (dla pracowników przystępujących do egzaminów końcowych, w tym egzaminów eksternistycznych),
dodatkowy płatny urlop szkoleniowy w wymiarze 6 dni roboczych (na przystąpienie do egzaminu dojrzałości),
zwolnienie z części dnia pracy nie przekraczające 5 godzin tygodniowo, jeżeli czas pracy nie pozwala na punktualne przybycie na zajęcia
jeśli uczą się w szkołach zaocznych:
płatny urlop szkoleniowy w wymiarze 6 dni roboczych (dla pracowników przystępujących do egzaminów końcowych, w tym egzaminów eksternistycznych),
dodatkowy płatny urlop szkoleniowy w wymiarze 6 dni roboczych (na przystąpienie do egzaminu dojrzałości),
płatny urlop szkoleniowy w każdym roku szkolnym w wymiarze do 12 dni roboczych, przeznaczony na udział w zajęciach obowiązkowych (konsultacjach).
Podobny wymiar urlopu przysługuje pracownikom kształcącym się w szkołach pomaturalnych (odpowiednio w szkołach wieczorowych, jak i w szkołach zaocznych). Z jednym wyjątkiem. Pracownikom tym, z oczywistych względów, nie przysługuje dodatkowy płatny urlop szkoleniowy w wymiarze 6 dni roboczych na przystąpienie do egzaminu dojrzałości.

Formy kształcenia
Kształcenie dorosłych w formach szkolnych odbywa się w szkołach podstawowych, ponadpodstawowych i szkołach wyższych. Podstawowymi formami kształcenia, dokształcania, a także doskonalenia w formach pozaszkolnych są natomiast studia podyplomowe, kursy i seminaria. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego może odbywać się systemem dziennym, wieczorowym, zaocznym, samokształcenia kierowanego, eksternistycznym lub systemem mieszanym łączącym elementy wymienionych wcześniej systemów.


Studia wyższe
Pracownikowi podejmującemu naukę w szkole wyższej na podstawie skierowania od pracodawcy przysługuje płatny urlop szkoleniowy oraz zwolnienia z części dnia pracy. Również i w tym przypadku wymiar urlopu zależy od systemu, w jakim pracownik decyduje się uczyć.
I tak jeśli pracownik podejmuje naukę w szkole wyższej w systemie wieczorowym, przysługuje mu:

płatny urlop szkoleniowy w wymiarze 21 dni roboczych w każdym roku studiów w szkole wyższej, przeznaczony na udział w obowiązkowych zajęciach oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminów,
w ostatnim roku studiów dodatkowy płatny urlop szkoleniowy w wymiarze 21 dni roboczych na przygotowanie pracy magisterskiej (dyplomowej) oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu magisterskiego (dyplomowego),
zwolnienie z części dnia pracy nie przekraczające 5 godzin tygodniowo.
Jeśli natomiast pracownik ma zamiar uczyć się w szkole wyższej w systemie zaocznym, przysługuje mu:

płatny urlop szkoleniowy w wymiarze 28 dni roboczych w każdym roku studiów w szkole wyższej, przeznaczony na udział w obowiązkowych zajęciach oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminów,
w ostatnim roku studiów dodatkowy płatny urlop szkoleniowy w wymiarze 21 dni roboczych na przygotowanie pracy magisterskiej (dyplomowej) oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu magisterskiego (dyplomowego).
W związku z tym, że płatny urlop szkoleniowy (21 lub 28 dni w zależności od systemu kształcenia) przysługujący pracownikowi, który rozpoczął naukę w szkole wyższej, przeznaczony jest na udział w obowiązkowych zajęciach oraz na przygotowanie się i przystąpienie do egzaminów, pracodawca nie musi określać sposobu wykorzystania konkretnych dni. Pracownik sam podejmuje decyzję, jaką część przysługującego mu urlopu wykorzysta na udział w zajęciach obowiązkowych, a jaką na przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu.

System mieszany
Urlop szkoleniowy lub zwolnienie z części dnia pracy dla pracownika skierowanego uczącego się w systemie mieszanym wynosi:

w części przewidzianej na kształcenie w systemie dziennym - na czas trwania obowiązkowych zajęć,
w części przewidzianej na kształcenie w systemie wieczorowym i zaocznym - w wymiarze proporcjonalnym do czasu trwania nauki w danym systemie.
WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Zgodnie z art. 94 pkt 6 k.p. pracodawca obowiązany jest ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych Jest to jeden z jego podstawowych obowiązków. Nie oznacza to jednak, że pracodawca ma obowiązek kierowania do szkół wszystkich pracowników, którzy wystąpią do niego z takim wnioskiem. Dlatego to, czy naukę pracownik rozpocznie na podstawie skierowania czy też nie zależy od suwerennej decyzji pracodawcy.


Wynagrodzenie jak za urlop wypoczynkowy
Za czas udzielonego urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnienia z części dnia pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia obliczanego według zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego, o którym mowa w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego z urlop (zob. podstawa prawna).

Dokształcanie się w formach pozaszkolnych
Podstawowymi formami kształcenia, dokształcania, a także doskonalenia w formach pozaszkolnych są:

studia podyplomowe,
kursy,
seminaria.
W miarę potrzeby mogą być również organizowane inne formy, np. staże zawodowe, staże specjalizacyjne, praktyki zawodowe, samokształcenie kierowane itp.
Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych na podstawie skierowania zakładu pracy przysługuje, jeśli umowa zawarta między nim i zakładem pracy nie stanowi inaczej, urlop szkoleniowy na udział w obowiązkowych zajęciach oraz zwolnienie z części dnia pracy płatne według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.
Wymiar tego urlopu oraz zwolnienia zależy od tego, w jakiej formie szkolenia pracownik uczestniczy.
I tak pracownik podnoszący swoje kwalifikacje na studiach podyplomowych zaocznych ma prawo do:

urlopu szkoleniowego w wymiarze do 28 dni roboczych na udział w obowiązkowych zajęciach w ciągu całego okresu trwania nauki na tego rodzaju studiach oraz do
urlopu szkoleniowego do 6 dni roboczych na przygotowanie się i przystąpienie do egzaminów końcowych. Wymiar urlopu dla konkretnego pracownika ustala pracodawca w zależności od czasu trwania szkolenia i egzaminów.
Pracownik podejmujący studia podyplomowe wieczorowe może liczyć na:

urlop szkoleniowy do 6 dni roboczych przeznaczony na przygotowanie się i przystąpienie do egzaminów końcowych (wymiar urlopu dla konkretnego pracownika ustala pracodawca w zależności od czasu trwania szkolenia i egzaminów),
zwolnienia z części dnia pracy do 5 godzin tygodniowo, jeżeli jego czas pracy nie pozwala mu na punktualne przybycie na zajęcia.
WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Urlop szkoleniowy na przygotowanie się pracownika do egzaminu powinien być udzielany przed terminami tych egzaminów w czasie wygodnym dla pracownika. Natomiast urlop udzielany na przystąpienie do egzaminów powinien być udzielany na dni, w których te egzaminy się odbywają.


Kursy, seminaria i samokształcenie
Pracownik może podnosić swoje kwalifikacje nie tylko na studiach podyplomowych, ale również na różnego rodzaju kursach, seminariach. Wtedy też, jeśli posiada skierowanie od pracodawcy, może liczyć na wolne.
Jeśli uczestniczy w kursach (wieczorowych, zaocznych) ma prawo do urlopu szkoleniowego do 6 dni roboczych przeznaczonego na przygotowanie się i przystąpienie do egzaminów końcowych. Ponadto kursantom wieczorowym przysługuje zwolnienie z części dnia pracy nie przekraczające 5 godzin tygodniowo, jeśli czas pracy nie pozwala na ich punktualne przybycie na zajęcia, a kursantom zaocznym do 2 dni roboczych w miesiącu urlopu szkoleniowego przeznaczonego na udział w obowiązkowych konsultacjach.

Staże i samokształcenie
Pracownicy podstawowej działalności służby zdrowia oraz nauczyciele akademiccy i pracownicy naukowi świadczący usługi w zakresie podstawowej działalności służby zdrowia skierowani na staże zawodowe lub specjalizacyjne mogą liczyć na urlop szkoleniowy na przygotowanie się i przystąpienie do egzaminów końcowych w wymiarze do 6 dni roboczych. Właściwy wymiar urlopu w tym przypadku ustalany jest przez zakład pracy w zależności od czasu trwania szkolenia i egzaminów.
Natomiast wymiar urlopu szkoleniowego przeznaczonego na udział w konsultacjach dla pracownika skierowanego, odbywającego samokształcenie kierowane, wynosi do 3 dni roboczych w całym okresie kształcenia. Osoba taka może też liczyć na urlop szkoleniowy w wymiarze do 6 dni roboczych na przygotowanie się i przystąpienie do egzaminów końcowych.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Pracodawca, który wyda pracownikowi skierowanie, nie może się już z tego wycofać - nawet w sytuacji, gdy ten nie wywiązuje się ze swoich obowiązków pracowniczych. Nie może też anulować wiążącej go z pracownikiem umowy. Jeśli jednak pracownik nie wywiązuje się ze swoich obowiązków lub narusza ustalony w firmie porządek, pracodawca może go dyscyplinować na takich samych zasadach jak pozostałych pracowników. Jeśli natomiast pracodawca chce ograniczyć zakres dodatkowych (fakultatywnych) świadczeń, jakie przyznał pracownikowi w umowie, może to zrobić jedynie w drodze zmiany umowy. Zmiana taka może nastąpić jednak tylko wtedy, gdy wyrażą na nią zgodę obie strony stosunku pracy, czyli zarówno pracodawca, jak i pracownik.


Jeśli skierowanie, to i umowa
Pracodawca kierujący pracownika do szkoły powinien zawrzeć z nim umowę, która określałaby ich wzajemne prawa i obowiązki. Wymóg zawarcia umowy wynika z par. 6 cytowanego rozporządzenia i dotyczy pracownika kształcącego się w formach szkolnych.
Zawarcie umowy jest też możliwe w przypadku pracownika kształcącego się w formach pozaszkolnych, wynika to z par. 9 ust. 2 rozporządzenia. Zasady zawierania tych umów są jednakowe, przy czym w przypadku pracownika pobierającego naukę w formach pozaszkolnych zawarcie umowy nie jest konieczne, jeśli zakład pracy nie uzależnia wydania pracownikowi skierowania w celu kształcenia, dokształcania lub doskonalenia w formach pozaszkolnych od zobowiązania się pracownika do przepracowania określonego czasu w zakładzie pracy po ukończeniu nauki, a w razie niedotrzymania zobowiązania - do zwrotu części lub całości kosztów poniesionych na ten cel przez zakład pracy. Oznacza to, że jeśli pracodawca nie zawrze z pracownikiem stosownej umowy pracownik nie będzie zobowiązany do zwrotu kosztów np. kursu, nawet jeśli zaraz po jego zakończeniu rozwiąże umowę o pracę.

Co powinno znaleźć się w umowie
Rozporządzenie nie określa wzoru takiej umowy. Wydaje się jednak, iż w umowie takiej konieczne jest ustalenie wymiaru świadczeń, które będą przysługiwać pracownikowi w czasie jego nauki, a więc wymiar urlopu szkoleniowego oraz zakres ewentualnych dodatkowych świadczeń przyznanych pracownikowi przez pracodawcę. Powinien również być określony termin rozpoczęcia nauki, czas jej trwania oraz jej tryb (zaoczny, wieczorowy).
Konieczne jest także wyraźne sprecyzowanie obowiązków pracownika wobec zakładu pracy, który kieruje go do szkoły, np. ustalenie czasu odpracowania przez niego okresu nauki w danym zakładzie pracy.
W umowie można też określić sposób korzystania przez pracownika z uprawnień, zarówno obligatoryjnych, jak i fakultatywnych, przyznanych mu przez pracodawcę, np. wymóg korzystania z nich tylko w celach związanych z nauką, obowiązek przedstawiania dokumentów określających np. liczbę zajęć obowiązkowych, terminy egzaminów, wymóg przedstawienia w odpowiednim terminie zaświadczeń potwierdzających zaliczenie kolejnego etapu nauki, np. semestru, oraz świadectwa lub dyplomu ukończenia szkoły.
Uwzględnione powinny być także konsekwencje powtarzania przez pracownika semestru (roku) nauki. Przede wszystkim umowa powinno wskazywać, czy i na jakich zasadach w tym okresie pracownikowi przysługują określone świadczenia. A także zasady zwrotu przez pracownika kosztów poniesionych przez pracodawcę, jeśli np. w okresie wskazanym w umowie rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem lub bez uzasadnionych przyczyn przerwie naukę.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Pracodawca może w umowie uzależnić wydanie pracownikowi skierowania od obowiązku odpracowania w zakładzie pracy określonego czasu. Okres ten ustala pracodawca, biorąc pod uwagę koszty, jakie będzie musiał ponieść w związku z uczęszczaniem pracownika do szkoły. Nie może być on jednak dłuższy niż 3 lata. Okres „odpracowywania” zaczyna się następnego dnia po ukończeniu przez pracownika szkoły.


Bez skierowania urlop bezpłatny
Pracownik podejmujący naukę w szkole bez skierowania zakładu pracy nie może liczyć na płatny urlop szkoleniowy. Może jednak uzyskać inną pomoc od pracodawcy. Zgodnie z par. 5 cytowanego rozporządzenia takiemu pracownikowi pracodawca może bowiem przyznać - na jego wniosek - urlop bezpłatny i zwolnienie z części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia w wymiarze ustalonym na zasadzie porozumienia pomiędzy zakładem pracy i pracownikiem.
Jeśli pracodawca taki urlop przyzna, oznacza to, że pracownik, którego urlop ten dotyczy, nie otrzymał wprawdzie skierowania, ale uzyskał zgodę pracodawcy na podjęcie nauki. Wspomniany urlop bezpłatny nie ma bowiem charakteru obligatoryjnego, od decyzji pracodawcy zależy, czy go udzieli pracownikowi czy też nie.
O tego typu urlop może się ubiegać zarówno pracownik podejmujący naukę w formach szkolnych (w szkołach podstawowej, ponadpodstawowej i wyższej), jak i pracownik podejmujący kształcenie w formach pozaszkolnych (studia podyplomowe, kursy, seminaria).

WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Jeśli pracodawca nie zgodzi się na wydanie pracownikowi skierowania, pracownik nie ma prawa do płatnego urlopu szkoleniowego ani do zwolnienia z części dnia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Może natomiast, jeśli zgodzi się na to jego pracodawca, liczyć na bezpłatny urlop szkoleniowy i zwolnienie z części dnia pracy, ale bez zachowania prawa do wynagrodzenia.


Rozporządzenie nie określa wymiaru tego urlopu. Zależy to od uzgodnień pracodawcy z pracownikiem. W porozumieniu, które w takim przypadku strony zawierają, mogą być również przewidziane warunki, w jakich urlop ten może ulec skróceniu lub wydłużeniu.

Liczy się do uprawnień
Okres tego urlopu (bezpłatnego) wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z kodeksu pracy. Tego typu zapis budzi niekiedy wątpliwości, o jakie uprawnienia chodzi. Według Ewy Chmielek-Łubińskiej (Pracownicze urlopy bezpłatne i zwolnienia od pracy Biblioteczka Pracownicza Warszawa 1999) przepis wprawdzie mówi, o jakie uprawnienia pracownicze tu chodzi (te, które są uregulowane w kodeksie pracy), nie wiadomo jednak, jak należy rozumieć przepisy kodeksu pracy: wąsko czy szeroko. Jeżeli wąsko, chodziłoby tylko o przepisy kodeksu bez aktów wykonawczych. Wydaje się jednak, że chodzi o kodeks pracy szeroko rozumiany, a więc także o wydane na jego podstawie akty wykonawcze. Przy takim sformułowaniu przepisu nie można natomiast uznać, że chodzi także o uprawnienia pracownicze, które wynikają ze źródeł specyficznych dla prawa pracy - takich jak układy zbiorowe, regulaminy czy statuty.

Inne urlopy na podnoszenie kwalifikacji zawodowych
Na zakończenie warto wspomnieć o innych urlopach udzielanych pracownikom na podnoszenie ich kwalifikacji zawodowych. Chodzi tu o:

urlop bezpłatny udzielany kandydatom na dzienne studia doktoranckie (par. 9 rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 10 czerwca 1991 r. w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów naukowych - zob. podstawa prawna).
urlop bezpłatny lub szkoleniowy udzielany osobom kierowanym za granicę w celach naukowych, dydaktycznych i szkoleniowych (zarządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 3 października 1991 r. w sprawie warunków kierowania osób za granicę w celach naukowych, dydaktycznych i szkoleniowych oraz szczególnych uprawnień tych osób - zob. podstawa prawna). Zgodnie z par. 19 cytowanego zarządzenia skierowanie za granicę m.in. w celach szkoleniowych (na studia wyższe, doktoranckie, podyplomowe, staże habilitacyjne oraz naukowe, artystyczne oraz specjalistyczne zawodowe, a także na kursy językowe oraz inne kursy podnoszące kwalifikacje zawodowe osoby pozostające w zatrudnieniu mogą otrzymać za zgodą zatrudniających je zakładów pracy. Pracodawca zatrudniający osobę skierowaną za granicę na czas nie przekraczający miesiąca udziela jej urlopu szkoleniowego, płatnego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Osobie skierowanej za granicę na okres przekraczający miesiąc lub której skierowanie zostało przedłużone na okres przekraczający miesiąc, zatrudniający zakład pracy udziela urlopu szkoleniowego lub bezpłatnego na pozostały okres skierowania.
urlop bezpłatny lub szkoleniowy udzielany nauczycielom skierowanym za granicę w celu doskonalenia (zarządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 12 listopada 1992 r. w sprawie zasad i warunków kierowania za granicę uczniów w celu kształcenia i nauczycieli w celu doskonalenia - zob. podstawa prawna). Zgodnie z par. 4 tego zarządzenia nauczyciele pozostający w zatrudnieniu mogą uzyskać skierowanie za granicę w celu doskonalenia za zgodą zatrudniających ich zakładów pracy. Nauczycielowi skierowanemu za granicę na okres nie przekraczający jednego miesiąca zakład pracy udziela urlopu szkoleniowego. W okresie tym nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie określone w odrębnych przepisach. Nauczycielowi skierowanemu za granicę na okres dłuższy niż jeden miesiąc zakład pracy udziela urlopu bezpłatnego.


PODSTAWA PRAWNA
Rozporządzenie ministra edukacji narodowej oraz ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych. (Dz.U. nr 103, poz. 472 z późn. zm.).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14).
Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 10 czerwca 1991 r. w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów naukowych (Dz.U. nr 58, poz. 249 z późn. zm.).
Zarządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 3 października 1991 r. w sprawie warunków kierowania osób za granicę w celach naukowych, dydaktycznych i szkoleniowych oraz szczególnych uprawnień tych osób (MP nr 34, poz. 252 z późn. zm.).
Zarządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 12 listopada 1992 r. w sprawie zasad i warunków kierowania za granicę uczniów w celu kształcenia i nauczycieli w celu doskonalenia (MP nr 37, poz. 275).

Publikacja: Gazeta Prawna 202/2003 [dodatek: Pracodawca i Pracownik] z dnia 16.10.2003

źródło: www.infor.pl

1. drukuj

« poprzedni   |   archiwum   |   następny »