Europejskie Fundusze Strukturalne a zamówienia publiczne w Polsce.

Wraz z wejściem do Unii Europejskiej w dniu 1 maja 2004 r. Rzeczpospolita Polska uzyskała możliwość korzystania z Funduszy Strukturalnych oraz Funduszu Spójności.

Fundusze Strukturalne są instrumentami Polityki Strukturalnej Unii Europejskiej, której trzema głównymi celami są:

Cel 1 - wspieranie rozwoju oraz strukturalnego dostosowania obszarów słabiej rozwiniętych gdzie PKB na 1 mieszkańca wynosi poniżej 75% średniej wspólnotowej a ponadto pomoc dl regionów peryferyjnych, których położenie może stanowić granicę rozwoju.

Cel 2 - pomoc w ożywianiu obszarów przemysłowych, usługowych lub utrzymujących się z rybołówstwa a także wiejskich oraz uprzemysłowionych borykających się z problemami o charakterze strukturalnym.

Ceł 3 - walka z bezrobociem na obszarach nie objętych celami nr 1 i 2 poprzez edukację, systemy szkoleń, przekwalifikowywanie się, zmiany w polityce zatrudnienia.

Obok Celów trzeba wymienić 4 Inicjatywy Wspólnotowe:

Interreg III - celem jest promowanie współpracy nadgranicznej „partnerstwo ponad granicami",

Urban II - zajmuje się restrukturyzacją obszarów miejskich, zwłaszcza dotkniętych bezrobociem,
Equal - celem jest promocja i pomoc międzynarodowej współpracy, prowadzącej do eliminacji dyskryminacji oraz wszelkich barier utrudniających dostęp do rynku pracy,

Leader + celem jej jest wspieranie działań innowacyjnych na rzecz rozwoju stref wiejskich.

Dodatkowo trzeba wspomnieć o „Wparciu dla rybołówstwa" oraz „Przedsięwzięciach innowacyjnych", które to również są finansowane ze środków Funduszy Strukturalnych.

    Z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - największego z funduszy, którego głównym zadaniem jest wyrównywanie dysproporcji pomiędzy poszczególnymi regionami UE finansowane są Cele 1 i 2 oraz Inicjatywy Interreg III i Urban II.
    Z Europejskiego Funduszu Społecznego, który realizuje główne zadania związane z polityką zatrudnienia i równości szans finansowane są wszystkie trzy Cele oraz Inicjatywa Eąual i „Przedsięwzięcia innowacyjne".

    Z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej - wspomagającego rozwój obszarów wiejskich oraz przekształcenia strukturalne sektora rolnego finansowane są wyłącznie Cel 1 oraz Inicjatywa Leader +.
    Z Finansowego Instrumentu Wsparcia Rybołówstwa finansowane są jedynie „Wsparcie dla rybołówstwa" oraz „Przedsięwzięcia innowacyjne".

II. Fundusze Strukturalne w Polsce.

    W celu właściwego opisu funkcjonowania Strukturalnych w Polsce potrzebne jest objaśnienie, co do rodzaju okresów budżetowania w Unii Europejskiej. Otóż od 1993 r. polityka strukturalna UE była budżetowana w okresach sześcioletnich a bieżący okres budżetowania rozpoczął się w 2000r. i potrwa do 2006r. Polska dołączyła do Unii Europejskiej w dn. 1 maja 2004r. w związku z powyższym stworzono dla niej 2,5 roczny okres budżetowania.
    Polska jako członek UE ma dostęp do wszystkich wcześniej wymienionych Funduszy Strukturalnych oraz Inicjatyw Wspólnotowych a także oczywiście Funduszu Spójności.
    Polska określana jest jako największy odbiorca środków pochodzących z Funduszy unijnych a oznacza to, że inwestycje z funduszy unijnych powinny wynieść 12,81 mld Euro, po wsparciu ich środkami publicznymi w wys. 2,86 mld Euro oraz środkami prywatnymi w wys. 1,8 mld Euro da w latach 2004-2006 łącznie sumę ok. 17,5 mld Euro.
    W każdym państwach członkowskich UE opracowywany jest Narodowy Plan Rozwoju, który to dokument jest podstawą do negocjacji dotyczących Podstaw Wsparcia Wspólnoty, i tak na np. Węgrzech jest to „Nemzeti Fejlesztesi Hivatal", a w Irlandii „National Development Plan".
    Następnym krokiem jest przyjęcie dokumentu „Podstawy Wsparcia Wspólnoty", który jest porozumieniem pomiędzy Komisją Europejską a Państwem Członkowskim, w którym określone są kierunki i wysokość wsparcia ze strony funduszy strukturalnych na realizację inicjatyw rozwojowych. Podstawy Wsparcia Wspólnoty składają się z priorytetów a ich wykonanie następuje poprzez programy operacyjne.
    Trzeba jednak pamiętać o tym, że Podstawy Wsparcia Wspólnoty nie są dokumentami dotyczącymi bezpośrednio Inicjatyw Wspólnotowych oraz Funduszu Spójności.

Następnym stopniem są „Programy Operacyjne", które służą wdrażaniu Narodowych Planów Rozwoju. W przypadku Polski opracowano następujące Programy Operacyjne:

1.Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich - SPO RZL, którego
głównym celem jest budowa otwartego, opartego na wiedzy społeczeństwa poprzez zapewnienie warunków do rozwoju zasobów ludzkich w drodze kształcenia, szkolenia i pracy.

2.Sektorowy Program Operacyjny „Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, lata 2004-2006", który znany jest również pod hasłem „Unia dla Przedsiębiorczych - „Program Konkurencyjność" - SPO WKP - ma on na celu pomoc dla wprowadzaniem nowoczesnych technologii w szczególności technologii informacyjnych oraz technologii wpierających ochronę środowiska".

3.Sektorowy Program Operacyjny „Transport" - SPO T - określa kierunki, priorytety, działania i wysokość środków przeznaczonych na rozwój sfery transportu.

4.Sektorowy Program Operacyjny „Rybołówstwo i przetwórstwo ryb" - głównym celem jest wspieranie restrukturyzacji rybołówstwa Państw Członkowskich.

5.Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora
Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich - SPO ROL - określa strategię oraz kierunki działań w zakresie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich,

6.Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego - ZPORR, który jest
Programem wielofunduszowym - którego głównym celem jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów.

7.Program Operacyjny Pomocy Technicznej - PO PT - głównym celem jest
wspieranie wdrażania Funduszy Strukturalnych na poziomie Podstaw Wsparcia Wspólnoty oraz poszczególnych Programów Operacyjnych.

    Wszystkie Programy Operacyjne poza ZPORR finansowane są z pojedynczych Funduszy.
SPO RZL finansowany jest z Europejskiego Funduszu Socjalnego, SPO WKP, SPO Transport (który dostaje również środki z Funduszu Spójności, który nie jest funduszem strukturalnym) i PO PT z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, SPO ROL z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej, SPO „Ryby" z Finansowego Instrumentu Wsparcia Rybołówstwa.
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego finansowany jest łącznie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego.

    Podstawowe informacje dotyczące celów głównych, priorytetów, działania, podmiotów przyjmujących wnioski, beneficjentów końcowych, podmiotów bezpośrednio korzystających z pomocy oraz wnioskodawców zawarte są w dokumentach nazwanych Priorytety Programów Operacyjnych finansowanych z danego funduszu.

III. Ubieganie się o środki pochodzące z funduszy na przykładzie finansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego.

    W przypadku Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego beneficjentami uprawnionymi do ubiegania się o środki będą organizacje non-profit tzn. wszelkiego rodzaju organizacje administracji publicznej, organizacje pozarządowe oraz charytatywne.
    Wnioskodawcy wymienieni we właściwych priorytetach finansowania mogą składać wnioski o dofinansowanie konkretnych projektów. Aby wniosek został uwzględniony powinien być złożony przez właściwego beneficjenta wymienionego w Uzupełnieniu ZPORR, oraz dotyczyć właściwego działania określonego również w Uzupełnieniu ZPORR. Projekt musi być zgodny z celami odpowiedniego działania Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego a rodzaj projektu powinien być przewidziany jako możliwy do realizacji w ramach danego działania.
    Urząd Marszałkowski jest zobowiązany do działań polegających na informowaniu dostępności środków UE i możliwościach uzyskania dofinansowania projektów w ramach ZPORR. W ramach działania Urzędu Marszałkowskiego powinna istnieć jednostka ds. wyboru projektów, która powinna być odpowiedzialna za prowadzenie punktu informacyjnego dla potencjalnych beneficjentów zgodnie z Planem Promocji, który jest częścią Uzupełnienia ZPORR. Informowanie powinno przejawiać się m.in. poprzez ogłoszenia o naborze wniosków o dofinansowanie projektów z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w prasie regionalnej, na stronie internetowej Urzędu Marszałkowskiego jak również na stronie www.zporr.gov.pl. Ponadto właściwa jednostka Urzędu Marszałkowskiego powinna informować potencjalnych beneficjentów, co do wszelkich terminów składania wniosków jak i sposobów ich wypełniania.
    Istnieją dwa rodzaje konkursów, w jakich będą oceniane projekty: konkursy otwarte polegają na tym, że nie ma sprecyzowanych terminów do których będą składane wnioski o dofinansowanie projektu a będzie je można składać stale do czasu wyczerpania alokacji przeznaczonej na dane działanie z puli wojewódzkiej, konkursy zamknięte mają wyznaczoną datę składania wniosków oraz wielkość puli.
Tryb składania wniosków określony jest w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z 10 listopada 2004r. w sprawie trybu składania wzorów i wniosków o dofinansowanie realizacji projektów w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006. Wnioski są przyjmowane i rejestrowane przez jednostkę ds. wyboru projektów w Urzędzie Marszałkowskim w systemie SIMIK a każdy wniosek powinien dostać swój indywidualny numer. Następnie następuje weryfikacja wniosków pod względem formalnym w jednostce ds. wyboru projektów w Urzędzie Marszałkowskim. Kolejnym etapem jest ocena jakości merytorycznej i technicznej wniosku przez panel ekspertów. Następnie wnioski uzyskują właściwe rekomendacje przez Regionalny Komitet Sterujący komponentem wojewódzkim ZPORR, które kierowane są do Zarządu Województwa. Zarząd Województwa w formie uchwały podejmuje decyzję co do dofinansowania projektu na podstawie rekomendacji Regionalnego Komitetu Sterującego. Ostatnim etapem jest podpisanie umowy z beneficjentem.

IV. Zamówienia publiczne a fundusze strukturalne.

    Bardzo duże zmiany w systemie prawnym zamówień publicznych w Polsce zostały dokonane ustawą z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, która to zastąpiła obowiązującą do dnia 1 marca 2004r. ustawę z dnia 10 czerwca 1994r. o zamówieniach publicznych. Zmiany te zdeterminowane były koniecznością harmonizacji polskiego systemu z systemem zamówień w Unii Europejskiej. Ta harmonizacja miała kluczowe znaczenie dla możliwości uznania wydatków ponoszonych przez polskich inwestorów za kwalifikowane do zwrotu z unijnych funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności. Prawo zamówień publicznych w pełni uwzględnia szereg dyrektyw i rozporządzeń , które harmonizują prawo państw członkowskich UE w zakresie zamówień publicznych.

Należą do nich w szczególności:Dyrektywa Rady 93/37 EEC z 14 czerwca 1993 r. Dotycząca koordynacji procedur udzielania zamówień na roboty budowlane
Dyrektywa Rady 93/36 EEC z 14 czerwca 1993 r. Dotycząca koordynacji procedur udzielania zamówień na dostawy
Dyrektywa Rady 92/50 EEC z 18 czerwca 1992 r. Dotycząca koordynacji procedur udzielania zamówień na usługi
Dyrektywa Rady 89/665 EWG z 21 grudnia 1989 r. Koordynująca przepisy i regulacje administracyjne dotyczące stosowania procedur odwoławczych w udzielaniu zamówień publicznych
Dyrektywa Rady i Parlamentu 97/52 z 13 października 1997 zmieniająca dyrektywy 92/50, 93/36 oraz 93/37.Obecnie jednak powinna być uchwalona nowelizacja, która z kolei umożliwi dostosowanie polskiego systemu do nowych dyrektyw:Dyrektywy 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane dostawy i usługi (dyrektywa „klasyczna"),
Dyrektywy 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych przez podmioty
działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowychPróba uchwalenia ustawy będącej nowelizacją, która dostosowałaby prawo polskie do ww. dyrektyw w trakcie Sejmu IV kadencji zakończyła się niepowodzeniem. Druk sejmowy nr 4173, którym był rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo Zamówień Publicznych został w dniu 17.06.2005r. skierowany do pierwszego czytania do Komisji Gospodarki. Ostatnie posiedzenie Sejmu IV kadencji odbyło się pod koniec lipca 2005r. i pomimo, że uchwalono na nim wiele różnych projektów to jednak nie znaleziono czasu na uchwalenie tal ważnej nowelizacji.
    Aby korzystać z funduszy strukturalnych przepisy prawa kraju członkowskiego powinny być zharmonizowane z prawem Unii Europejskiej. Harmonizacja w przypadku Prawa Zamówień Publicznych powinna nastąpić do dnia 31 stycznia 2006r.
    Zamówienia publiczne stanowią instrument, który pełni zarówno funkcję kontrolną ja również gwarantuje przestrzeganie podstawowych zasad w procesach wydatkowania publicznych pieniędzy.
    W odróżnieniu od środków pochodzących z funduszu Phare, gdzie wszelkie działania w ramach zamówień publicznych, kontraktowania i realizacji podlegały procedurom PRAG (ostatnio GGAPP) to środki pochodzące z funduszy strukturalnych powinny być wydatkowane wyłącznie poprzez system Prawa Zamówień Publicznych, który z zasady powinien być zharmonizowany z systemem prawa UE (zharmonizowanego systemu zamówień publicznych).
    Zamówienia publiczne traktowane są jako czwarte działanie przekrojowe w koncepcji funduszy strukturalnych (po ochronie środowiska naturalnego, popieraniu polityki równych szans oraz promowaniu polityki społeczeństwa informacyjnego - w procesie ubiegania się o dofinansowanie każdy projekt powinien być co najmniej neutralny (a najlepiej przyczyniać się do rozwoju) w kwestiach ochrony środowiska naturalnego, polityki równych szans oraz polityki społeczeństwa informacyjnego. W odróżnieniu od ww. działań celem zamówień publicznych nie jest realizacja polityki ekonomicznej i społecznej, ale ustanowienie skutecznego, przejrzystego, dobrego i uczciwego procesu zarządzania procedurami przetargowymi. W procesie ubiegania się o dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego należy udowodnić poszanowanie zasad otwartości i przejrzystości co należy w odpowiedni sposób dokumentować.
    Zamówienia publiczne są nie tylko narzędziem do wdrażania funduszy strukturalnych (każdy projekt, który obejmuje czy to roboty budowlane, dostawy materiałów czy usług musi stosować procedury zamówień publicznych wynikające z ustaw państw UE oraz dyrektyw), ale są instrumentem, który jest pomocny we wdrożeniu procesu pogłębiania partnerstwa publiczno-prywatnego.
    Trzeba również podkreślić, ze oprócz robót budowlanych. Dostaw czy usług związanych z merytoryczną częścią wykonania projektu procedurom zamówień publicznych podlega również zlecenie przeprowadzenia studium wykonalności oraz analizy wr>ływu na środowisko.
    Jeśli jednak beneficjent nie jest zobowiązany do stosowania Prawa Zamówień Publicznych to musi przestrzegać warunków opisanych w umowie o współfinansowaniu projektu, zatwierdzonej Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z 14 października 2004r. w sprawie wzorów umów o dofinansowaniu realizacji projektów w ramach Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego 2004-2006.

V. Podstawy prawne w zakresie prawa europejskiego.

    Wszystkie akty prawne UE dotyczące polityki spójności mają podstawę w traktacie rzymskim (Traktacie o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej). Ogólne zapisy o tej polityce znajdują się w artykułach 158-162 (Tytuł XVII: spójność ekonomiczna i społeczna). Ponadto artykuły 146-148 traktują o Europejskim Funduszu Społecznym, a artykuł 33 - o celach Wspólnej Polityki Rolnej. Podstawą interwencji polityki spójności UE są zapisy w traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską (TWE), zakładające m.in. wzmocnienie poziomu spójności ekonomicznej i społecznej w ramach tej organizacji (art.158-162) oraz służące osiągnięciu podstawowych celów działania Wspólnot Europejskich.

W obecnym okresie budżetowym 2000-2006 zasady prowadzenia polityki strukturalnej UE regulują:
- Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1260/1999 z 21 czerwca 1999 roku, wprowadzające ogólne
przepisy
dotyczące Funduszy Strukturalnych;
- Rozporządzenie (WE) nr 1783/1999 Parlamentu Europejskiego i Rady z 12 lipca 1999 roku
w sprawie
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF);
- Rozporządzenie (WE) nr 1784/1999 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lipca 1999
roku w sprawie
Europejskiego Funduszu Społecznego (ESF);
- Rozporządzenie Rady (WE) nr 1257/1999 z 17 maja 1999 roku dotyczące wsparcia rozwoju wsi przez
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF);
- Rozporządzenie Rady (WE) nr 1263/1999 z 12 lipca 1999 roku w sprawie Instrumentu
Finansowego
Wspierania Rybołówstwa (FIFG);
Postanowienia odnoszące się do Funduszu Spójności zostały zawarte w Rozporządzeniu Rad} (WE) nr 1264/1999 z 21 czerwca 1999 roku zmieniającym Rozporządzenie Rady (WE) nr 1164/1994 z 16 maja 1994 roku ustanawiające Fundusz Spójności.

Grzegorz Mazurek
(autor jest arbitrem z listy Prezesa UZP. absolwentem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, praktykiem z kilkuletnim stażem sekretarza i przewodniczącego Komisji Przetargowej, ekspertem platformy edukacyjnej Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego)

1. drukuj

« poprzedni   |   archiwum   |   następny »